سیس‌پلاتین(Platinol)(Cisplatin)

سیس‌پلاتین یک داروی شیمی‌درمانی کلاس پلاتین است که در درمان انواع مختلفی از سرطان‌ها از جمله سرطان تخمدان، بیضه، مثانه، ریه و سر و گردن به‌کار می‌رود. این دارو با ایجاد آسیب به DNA سلول‌های سرطانی، مانع تکثیر آن‌ها می‌شود.

توضیحات

سیس‌پلاتین یک ترکیب شیمیایی حاوی پلاتین است که به‌عنوان یکی از مؤثرترین داروهای شیمی‌درمانی در درمان بسیاری از سرطان‌ها شناخته می‌شود. این دارو از طریق تزریق وریدی تجویز می‌شود و در بدن به‌طور فعال با DNA سلول‌های توموری واکنش داده و پیوندهای عرضی بین رشته‌های DNA ایجاد می‌کند. این پیوندها مانع تکثیر و تقسیم سلولی می‌شوند و در نتیجه باعث مرگ سلول سرطانی می‌گردند. سیس‌پلاتین نخستین بار در دهه ۱۹۷۰ وارد درمان سرطان شد و هنوز هم بخش کلیدی بسیاری از رژیم‌های شیمی‌درمانی محسوب می‌شود. اثر آن به‌خصوص در سرطان‌های سلول زایا (germ cell tumors) مانند سرطان بیضه بسیار چشمگیر است. با این حال، سیس‌پلاتین یکی از داروهای با سمیت بالا محسوب می‌شود و مصرف آن باید همراه با مانیتورینگ دقیق عملکرد کلیه، شنوایی، الکترولیت‌ها و وضعیت خونی بیمار باشد. سمیت کلیوی (نفروتوکسیسیتی)، سمیت گوشی (اوتوتوکسیسیتی)، و تهوع و استفراغ شدید از عوارض برجسته آن هستند. برای کاهش عوارض جانبی، معمولاً همراه با سیس‌پلاتین داروهای ضد تهوع قوی، مایعات داخل وریدی و در برخی موارد محافظ‌های کلیوی تجویز می‌شوند.

مواد تشکیل دهنده

Cis-diamminedichloroplatinum(II) فرمول شیمیایی: [Pt(NH₃)₂Cl₂] وزن مولکولی: 300.05 g/mol

نحوه مصرف

تزریق داخل وریدی (IV infusion)

فارماکولوژی

دسته دارویی: آنتی‌نئوپلاستیک، ترکیب پلاتین مکانیسم عمل: اتصال متقاطع به DNA و جلوگیری از همانندسازی نیمه‌عمر: چند مرحله‌ای، حدود 20 تا 30 ساعت دفع: عمدتاً کلیوی شروع اثر: طی چند ساعت

شکل دوز در دسترس

محلول تزریقی (ویال)

واحد اندازه گیری دارو

میلی‌گرم (mg)

اوردوز

اوردوز نادر ولی بسیار خطرناک است علائم: نارسایی کلیه، افت فشار خون، تشنج، اختلال الکترولیتی شدید درمان حمایتی فوری، دیالیز کمک محدودی دارد

اطلاعات نسخه گیری

صرفاً توسط پزشک متخصص انکولوژی تجویز می‌شود نیاز به بررسی وضعیت کلیه و الکترولیت‌ها قبل از شروع درمان در مراکز درمان سرطان به‌صورت تخصصی استفاده می‌شود

نحوه پذیرش نسخه

فقط در بیمارستان یا مراکز درمان سرطان معمولاً تحت پوشش بیمه‌های خاص یا سازمان‌های حمایتی نسخه با مهر پزشک متخصص انکولوژی الزامی است

خطرات

مصرف خودسرانه دارو به شدت خطرناک است و ممکن است منجر به عواقب برگشت ناپذیری شود لطفا قبل از مصرف هرگونه دارو حتما با یک پزشک مشکل خود را مطرح نمایید

خطرات مصرف با الکل

تشدید سمیت کلیوی افزایش حالت تهوع تداخل با داروهای کمکی توصیه به پرهیز کامل از مصرف الکل

خطرات مصرف در دوران شیردهی

ترشح در شیر مادر احتمال آسیب جدی به نوزاد منع مصرف کامل در دوران شیردهی

خطرات مصرف در دوران بارداری

کلاس D بارداری خطر آسیب به جنین (تراتوژنیک) منع مصرف مطلق در بارداری توصیه به استفاده از روش‌های جلوگیری مؤثر

تداخل غذایی

نیاز به هیدراسیون قبل و بعد از تزریق پرهیز از غذاهای شور (به دلیل حفظ عملکرد کلیه) توصیه به تغذیه سبک قبل از دریافت دارو برای کاهش تهوع

دیگر خطرات

نارسایی کلیه از دست دادن دائمی شنوایی واکنش‌های آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) نوتروپنی و افزایش خطر عفونت سمیت شدید در کودکان یا سالمندان بدون مانیتورینگ مناسب خطر ناباروری دائمی (به‌ویژه در مردان)

عوارض جانبی

تهوع و استفراغ شدید آسیب کلیوی (نفروتوکسیسیتی) کم‌خونی، نوتروپنی آسیب شنوایی (اوتوتوکسیسیتی) نوروپاتی محیطی کاهش سطح منیزیم و پتاسیم ریزش مو افزایش خطر عفونت واکنش‌های آلرژیک (نادر اما شدید)