دکتر شهاب شهابی

دکتر مریم درویش

دکتر ثریا صادقی

بیماری آدیسون یا نارسایی مزمن غده فوق کلیوی یک اختلال نادر و جدی در سیستم غدد درون‌ریز است که در آن غدد فوق کلیوی (آدرنال‌ها) توانایی کافی برای تولید هورمون‌های حیاتی مانند کورتیزول و آلدوسترون را از دست می‌دهند. این بیماری می‌تواند به دلیل اختلالات خودایمنی، عفونت‌ها یا عوامل دیگر ایجاد شود و می‌تواند بدون درمان به عوارض جدی منجر شود. در ادامه به توضیح کلیات، علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان این بیماری پرداخته می‌شود.

۱. تعریف و اهمیت هورمون‌های فوق کلیوی
غدد فوق کلیوی که در بالای کلیه‌ها قرار دارند، هورمون‌هایی تولید می‌کنند که نقش مهمی در کنترل واکنش بدن به استرس، تنظیم فشار خون، سطح قند خون، و حفظ تعادل الکترولیت‌ها دارند. مهم‌ترین هورمون‌های این غدد عبارتند از:

کورتیزول: هورمون استروئیدی که به تنظیم متابولیسم، پاسخ ایمنی، و فشار خون کمک می‌کند.
آلدوسترون: این هورمون به تنظیم میزان سدیم و پتاسیم و حفظ تعادل مایعات بدن کمک می‌کند.
در بیماری آدیسون، این غدد توانایی تولید مقادیر کافی از این هورمون‌ها را از دست می‌دهند که باعث بروز علائم و عوارض جدی می‌شود.

۲. علل بیماری آدیسون
بیماری آدیسون می‌تواند به دلیل عوامل مختلفی ایجاد شود که شامل موارد زیر است:

اختلالات خودایمنی: شایع‌ترین علت بیماری آدیسون، حمله سیستم ایمنی به غدد فوق کلیوی است.
عفونت‌ها: عفونت‌هایی مانند سل، ویروس‌ها، و قارچ‌ها می‌توانند به غدد فوق کلیوی آسیب برسانند.
بیماری‌های ژنتیکی: برخی از اختلالات ژنتیکی می‌توانند تولید هورمون‌ها را مختل کنند.
بیماری‌های متاستاتیک: سرطان‌های دیگر در بدن ممکن است به غدد فوق کلیوی متاستاز کنند.
آسیب‌های فیزیکی یا جراحی: آسیب‌های مستقیم یا جراحی‌هایی که غدد فوق کلیوی را تحت تأثیر قرار می‌دهند نیز ممکن است منجر به این بیماری شوند.
۳. علائم بیماری آدیسون
علائم این بیماری معمولاً به تدریج بروز می‌کنند و ممکن است تا زمان پیشرفت بیماری به سادگی قابل تشخیص نباشند. برخی از علائم اصلی عبارتند از:

خستگی شدید و بی‌حالی: یکی از رایج‌ترین علائم این بیماری است.
کاهش وزن و اشتها: به دلیل اختلال در متابولیسم بدن.
فشار خون پایین: به ویژه در حالت ایستاده، که ممکن است باعث سرگیجه شود.
تیره شدن پوست: در برخی از بیماران، پوست ممکن است به تدریج تیره‌تر شود، به خصوص در نقاطی مانند زانو، آرنج و لثه‌ها.
مشکلات گوارشی: مانند تهوع، استفراغ و درد شکمی.
کم‌خونی و کاهش قند خون: نارسایی در تولید کورتیزول ممکن است باعث افت قند خون و کم‌خونی شود.
تمایل به مصرف نمک: به دلیل کاهش سطح آلدوسترون و نیاز بدن به سدیم.
۴. تشخیص بیماری آدیسون
تشخیص بیماری آدیسون معمولاً با بررسی تاریخچه پزشکی، معاینات فیزیکی و آزمایشات خون انجام می‌شود:

آزمایش خون: برای اندازه‌گیری سطح کورتیزول و آلدوسترون و همچنین سطح سدیم و پتاسیم. سطوح پایین این هورمون‌ها و اختلال در تعادل الکترولیت‌ها می‌تواند نشانگر بیماری آدیسون باشد.
تست تحریک ACTH: هورمون ACTH باعث تحریک تولید کورتیزول می‌شود. در این تست، اگر سطح کورتیزول با تزریق ACTH افزایش نیابد، احتمالاً بیماری آدیسون وجود دارد.
تست‌های تصویربرداری: مانند سی‌تی اسکن یا ام‌آرآی، برای بررسی اندازه و شکل غدد فوق کلیوی.
۵. درمان بیماری آدیسون
درمان این بیماری شامل جایگزینی هورمون‌های مورد نیاز بدن است:

درمان با استروئیدها: داروهایی مانند هیدروکورتیزون، پردنیزون، یا فلودروکورتیزون برای جایگزینی هورمون‌های کورتیزول و آلدوسترون تجویز می‌شوند. دوز این داروها ممکن است در شرایط استرس مانند بیماری‌ها، جراحی یا بارداری تغییر کند.
افزایش مصرف نمک: بیماران ممکن است نیاز به افزایش مصرف نمک در رژیم غذایی خود داشته باشند، به خصوص در شرایط گرما یا ورزش.
تزریق استروئید در مواقع اضطراری: بیماران باید همیشه یک تزریق اضطراری استروئید همراه داشته باشند و در صورت نیاز از آن استفاده کنند.
۶. عوارض بیماری آدیسون
در صورت عدم درمان، بیماری آدیسون می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند:

بحران آدرنال: یک وضعیت اورژانسی که می‌تواند به دلیل استرس، عفونت، یا قطع ناگهانی دارو رخ دهد. علائم بحران آدرنال شامل کاهش شدید فشار خون، شوک، و نارسایی اعضا است که نیاز به درمان فوری دارد.
مشکلات قلبی و عروقی: به دلیل کاهش فشار خون و عدم تعادل الکترولیت‌ها.
عفونت‌های مکرر: کاهش کورتیزول ممکن است سیستم ایمنی را تضعیف کند و باعث افزایش عفونت‌ها شود.
۷. پیشگیری و مراقبت‌های بعدی
بیماری آدیسون قابل پیشگیری نیست، اما با مراقبت‌های مناسب می‌توان عوارض و حملات بحران آدرنال را کنترل کرد:

رعایت دوز دارو: بیماران باید به دقت دوز داروها را طبق دستور پزشک مصرف کنند و در شرایط خاص (مانند استرس یا بیماری) دوز را تنظیم کنند.
آمادگی برای شرایط اضطراری: بیماران باید همیشه کارت یا دستبندی که نشان‌دهنده بیماری آدیسون است را همراه داشته باشند و اطرافیانشان با نشانه‌های بحران آدرنال آشنا باشند.
تغذیه سالم و ورزش منظم: تغذیه مناسب و فعالیت‌های بدنی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و کنترل بهتر علائم کمک کند.

آدیسون

کمبود هورمون‌های قشر غده فوق کلیوی (هیپوکورتیکوئیدی) باعث بیماری آدیسون (به انگلیسی: Addison diseases) می‌شود. به هورمونهای مترشحه از بخش قشری غده فوق کلیوی کورتیکواستروئیدها (Corticosteroids) گفته می‌شود. کورتیکواستروئیدها به دو گروه عمده مینرالوکورتیکوئیدها (mineralocorticoids) مانند آلدوسترون و گلوکوکورتیکوئیدها (glucocorticoids) مانند کورتیزول تقسیم‌بندی می‌شوند.

تیرگی پوست

توضیحات

بیماری های مرتبط

آدیسون