اکسی متازولین(Oxymetazoline Hydrochloride)(ATC Code: R01AA05)
اکسی‌متازولین یک داروی ضداحتقان موضعی است که برای درمان گرفتگی بینی و قرمزی چشم ناشی از التهاب یا آلرژی استفاده می‌شود. این دارو با تنگ کردن عروق خونی در ناحیه مصرف، تورم را کاهش داده و موجب باز شدن راه‌های تنفسی یا کاهش قرمزی چشم می‌شود.
توضیحات
اکسی‌متازولین یک سمپاتومیمتیک موضعی و آگونیست گیرنده‌های آلفا-آدرنرژیک است که عمدتاً روی گیرنده‌های آلفا-1 و آلفا-2 در عروق خونی مخاط بینی و ملتحمه چشم اثر می‌گذارد. این اثر باعث تنگ شدن رگ‌های خونی در محل استفاده می‌شود و در نتیجه، تورم و التهاب کاهش می‌یابد. از اکسی‌متازولین بیشتر برای درمان کوتاه‌مدت گرفتگی بینی ناشی از سرماخوردگی، آلرژی، سینوزیت یا رینیت غیرآلرژیک استفاده می‌شود. همچنین در برخی موارد خاص برای درمان موقت قرمزی چشم ناشی از تحریک سطحی استفاده می‌شود. اثر دارو معمولاً در عرض چند دقیقه شروع شده و تا 10–12 ساعت باقی می‌ماند، که آن را نسبت به سایر ضداحتقان‌ها بادوام‌تر می‌کند. به همین دلیل معمولاً فقط دو بار در روز تجویز می‌شود. یکی از مهم‌ترین نکات در مورد اکسی‌متازولین، محدودیت در مدت زمان مصرف است. مصرف مداوم بیش از 3 تا 5 روز می‌تواند منجر به احتقان بازگشتی (rebound congestion) شود، که در آن مخاط بینی دچار التهاب شدیدتر می‌شود و بیمار نیاز به مصرف مکرر دارو پیدا می‌کند. مصرف بیش از حد یا مکرر می‌تواند باعث وابستگی موضعی، آسیب به بافت مخاطی، خشکی، و حتی در موارد نادر کاهش عملکرد عروق موضعی شود. در کودکان، به‌ویژه زیر 6 سال، باید با احتیاط بسیار بالا استفاده شود زیرا احتمال بروز عوارض سیستمیک مانند بی‌قراری، خواب‌آلودگی یا افت فشار خون وجود دارد. این دارو معمولاً به‌صورت بدون نسخه در داروخانه‌ها عرضه می‌شود، ولی استفاده آن باید کنترل‌شده و محدود باشد.
مواد تشکیل دهنده
Oxymetazoline Hydrochloride (C16H24N2O • HCl) آب مقطر نگهدارنده‌ها مانند بنزالکونیوم کلراید (در برخی محصولات)
نحوه مصرف
بینی (اسپری یا قطره) چشم (در برخی فرآورده‌ها)
فارماکولوژی
مکانیزم اثر: آگونیست گیرنده آلفا-آدرنرژیک اثر دارویی: تنگ‌کنندگی عروق، ضداحتقان شروع اثر: 5 تا 10 دقیقه مدت اثر: 10 تا 12 ساعت متابولیسم: در صورت جذب، عمدتاً کبدی دفع: کلیوی
شکل دوز در دسترس
اسپری بینی قطره بینی قطره چشمی (در برخی کشورها)
واحد اندازه گیری دارو
درصد غلظت (%): معمولاً 0.05% میلی‌لیتر (mL)
اوردوز
علائم: خواب‌آلودگی، برادی‌کاردی، کاهش دمای بدن، آپنه (توقف تنفس)، افت فشار خون یا برعکس افزایش شدید آن درمان: علامتی و حمایتی، بستری در بیمارستان در موارد شدید (مخصوصاً در کودکان)
اطلاعات نسخه گیری
در اکثر کشورها به‌صورت بدون نسخه موجود است. در کودکان و بیماران قلبی، مصرف تنها با مشورت پزشک توصیه می‌شود.
نحوه پذیرش نسخه
در قالب OTC (Over-the-Counter) در داروخانه‌ها عرضه می‌شود. ممکن است برخی فرم‌ها در کشورهای خاص نیاز به نسخه داشته باشند.
خطرات
مصرف خودسرانه دارو به شدت خطرناک است و ممکن است منجر به عواقب برگشت ناپذیری شود لطفا قبل از مصرف هرگونه دارو حتما با یک پزشک مشکل خود را مطرح نمایید
خطرات مصرف با الکل
الکل ممکن است باعث افزایش عوارض قلبی-عروقی شود. همچنین احتمال تداخل اثرات فشار خون وجود دارد. توصیه می‌شود هم‌زمان با اکسی‌متازولین از مصرف الکل خودداری شود.
خطرات مصرف در دوران شیردهی
جذب سیستمیک کم است ولی به دلیل احتمال تأثیر بر نوزاد (افزایش فشار خون یا تحریک‌پذیری)، باید با احتیاط و ترجیحاً با مشورت پزشک مصرف شود.
خطرات مصرف در دوران بارداری
رده بارداری FDA: C اطلاعات کافی در بارداری موجود نیست، مصرف تنها در صورت لزوم و تحت نظر پزشک توصیه می‌شود.
تداخل غذایی
در صورت استفاده موضعی، تداخلی با غذا ندارد. مصرف اشتباهی خوراکی باید فوراً پیگیری پزشکی شود.
دیگر خطرات
ایجاد وابستگی موضعی آسیب مخاطی بینی در مصرف بلندمدت افزایش فشار خون خطر افت تنفس در نوزادان در صورت استفاده نادرست خطر تشنج در کودکان در موارد نادر
عوارض جانبی
سوزش یا خشکی بینی عطسه افزایش فشار خون تپش قلب اضطراب یا بی‌خوابی احتقان بازگشتی تحریک چشم (در قطره چشمی) سردرد
موارد مصرف
سینوزیت
سینوزیت به التهاب یا عفونت سینوس‌های اطراف بینی گفته می‌شود که می‌تواند حاد، تحت‌حاد یا مزمن باشد. این بیماری با علائمی مانند گرفتگی بینی، درد صورت، ترشحات غلیظ بینی، سردرد و کاهش بویایی همراه است. اغلب پس از سرماخوردگی یا آلرژی رخ می‌دهد.
سرما خوردگی
سرماخوردگی یک عفونت ویروسی حاد در ناحیه فوقانی دستگاه تنفسی (بینی، گلو، سینوس‌ها) است که معمولاً بی‌خطر و خودمحدودشونده است. علائم آن شامل آبریزش بینی، گلودرد، سرفه، عطسه و تب خفیف است و طی ۷ تا ۱۰ روز بهبود می‌یابد.