دوکسوروبیسین(Hydroxydaunorubicin)(NSC 123127)
دوکسوروبیسین یک داروی شیمی‌درمانی قوی از گروه آنتی‌بیوتیک‌های آنتراسیکلین است که در درمان طیف وسیعی از سرطان‌ها مانند سرطان پستان، تخمدان، مثانه، لنفوم‌ها و لوسمی‌ها استفاده می‌شود. عملکرد اصلی آن مهار همانندسازی DNA و ایجاد آسیب مستقیم به سلول‌های سرطانی است.
توضیحات
دوکسوروبیسین از آنتی‌بیوتیک‌های آنتراسیکلین مشتق‌شده از باکتری Streptomyces peucetius است که یکی از پرکاربردترین داروهای ضدسرطان محسوب می‌شود. این دارو از طریق مهار آنزیم توپوییزومراز II مانع باز شدن رشته‌های DNA شده و در نتیجه مانع همانندسازی سلول‌های توموری می‌شود. همچنین با تولید رادیکال‌های آزاد به غشاهای سلولی و DNA آسیب مستقیم وارد می‌کند که به مرگ سلول منجر می‌شود. دوکسوروبیسین در درمان بسیاری از سرطان‌ها استفاده می‌شود: سرطان پستان سرطان تخمدان سرطان مثانه سارکوم‌های بافت نرم لوسمی‌ها و لنفوم‌ها (Hodgkin و non-Hodgkin) این دارو معمولاً به صورت تزریق وریدی آهسته و طبق برنامه‌های درمانی منظم تجویز می‌شود. مهم‌ترین خطر دارو کاردیوتوکسیسیتی (سمیت قلبی) است که می‌تواند منجر به نارسایی قلبی شود، به‌ویژه با دوزهای تجمعی بالا. لذا عملکرد قلب باید پیش از شروع درمان و در طول دوره با اکوکاردیوگرافی یا MUGA scan کنترل شود. علاوه بر این، دارو باعث سرکوب مغز استخوان شده و بیمار را مستعد ابتلا به عفونت و خونریزی می‌کند. از دیگر عوارض شایع آن می‌توان به تهوع، ریزش مو، تغییر رنگ ادرار، موکوزیت و در موارد نشت دارو از رگ، نکروز بافتی شدید اشاره کرد. استفاده از دوکسوروبیسین حتماً باید در مراکز درمانی تخصصی، با نظارت کامل پزشک متخصص انکولوژی و تیم درمانی انجام شود.
مواد تشکیل دهنده
دوکسوروبیسین هیدروکلراید لاکتوز سدیم کلراید اسید سیتریک محلول لیپوزومی (در برخی فرم‌ها)
نحوه مصرف
تزریق داخل وریدی (IV) در برخی موارد خاص: داخل مثانه‌ای (intravesical)
فارماکولوژی
دسته دارویی: آنتی‌بیوتیک ضد سرطان (آنتراسیکلین) سازوکار اثر: مهار آنزیم توپوییزومراز II، تولید رادیکال آزاد نیمه‌عمر: حدود 20 تا 48 ساعت متابولیسم: عمدتاً در کبد دفع: صفراوی، مقداری از طریق کلیه‌ها دوز تجمعی باید کنترل شود به‌دلیل خطر نارسایی قلبی
شکل دوز در دسترس
ویال تزریقی (پودر یا محلول آماده) محلول لیپوزومال برای تزریق
واحد اندازه گیری دارو
میلی‌گرم (mg)
اوردوز
علائم: سرکوب شدید مغز استخوان نارسایی قلبی حاد استفراغ شدید موکوزیت شدید اقدامات درمانی: مراقبت حمایتی در بخش ICU تجویز G-CSF برای تحریک مغز استخوان پایش مکرر شمارش سلول‌های خونی کنترل دقیق عملکرد قلبی استفاده از پادزهر Dexrazoxane (در برخی موارد خاص)
اطلاعات نسخه گیری
تجویز توسط متخصص انکولوژی پایش عملکرد قلب و کبد قبل از شروع نیاز به آزمایش CBC کامل بررسی سطح کراتینین و آنزیم‌های کبدی
نحوه پذیرش نسخه
تنها از طریق داروخانه‌های تخصصی بیمارستانی با نسخه رسمی پزشک انکولوژی تأییدیه بیمه برای دریافت دارو ضروری است
خطرات
مصرف خودسرانه دارو به شدت خطرناک است و ممکن است منجر به عواقب برگشت ناپذیری شود لطفا قبل از مصرف هرگونه دارو حتما با یک پزشک مشکل خود را مطرح نمایید
خطرات مصرف با الکل
افزایش بار متابولیک روی کبد افزایش تهوع، استفراغ و سرگیجه کاهش عملکرد سیستم ایمنی تداخل با متابولیسم دارو توصیه به پرهیز کامل از مصرف الکل در طول درمان
خطرات مصرف در دوران شیردهی
عبور دارو به شیر مادر احتمال سرکوب مغز استخوان نوزاد خطر سمیت قلبی برای نوزاد منع شیردهی در طول درمان
خطرات مصرف در دوران بارداری
اثرات تراتوژنیک قوی عبور از جفت خطر نقص عضو جنین طبقه‌بندی FDA: گروه D منع مصرف مطلق در بارداری، مگر شرایط حیاتی استفاده از روش‌های جلوگیری مؤثر در طول درمان
تداخل غذایی
نوشیدن زیاد آب برای دفع بهتر دارو پرهیز از غذاهای تند، چرب و ترش در صورت موکوزیت استفاده از غذاهای نرم و مقوی حفظ بهداشت دهان برای جلوگیری از عفونت پرهیز از مکمل‌های حاوی آنتی‌اکسیدان بالا مگر با تجویز پزشک
دیگر خطرات
نارسایی قلبی غیرقابل برگشت عفونت شدید به‌دلیل سرکوب ایمنی خونریزی داخلی یا خارجی مرگ بافت در محل تزریق در صورت نشت افزایش خطر سرطان‌های ثانویه در مصرف بلندمدت خطرات روانی ناشی از آلوپسی و خستگی شدید
عوارض جانبی
نارسایی قلبی (کاردیوتوکسیسیتی) سرکوب مغز استخوان (نوتروپنی، آنمی، ترومبوسیتوپنی) تهوع و استفراغ ریزش کامل مو (آلوپسی) التهاب مخاط دهان (موکوزیت) تب و لرز تغییر رنگ ادرار به نارنجی یا قرمز آسیب بافتی در صورت extravasation
موارد مصرف
سرطان خون
سرطان خون یک نوع بیماری بدخیم خونی و مغز استخوان است که در آن سلول‌های سفید خون (لوکوسیت‌ها) به‌صورت غیرطبیعی و خارج از کنترل تکثیر می‌شوند. این سلول‌ها عملکرد ایمنی را مختل می‌کنند و جای سلول‌های سالم را در مغز استخوان می‌گیرند.