فنیل‌افرین(Phenylephrine Hydrochloride)(ATC Code: R01BA03)
فنیل‌افرین یک آگونیست آلفا-آدرنرژیک است که به عنوان ضداحتقان، گشادکننده مردمک چشم و افزایش‌دهنده فشار خون استفاده می‌شود. این دارو اغلب در سرماخوردگی‌ها برای کاهش گرفتگی بینی به کار می‌رود.
توضیحات
فنیل‌افرین یک ترکیب سمپاتومیمتیک است که به‌طور انتخابی گیرنده‌های آلفا-۱ آدرنرژیک را تحریک می‌کند. این تحریک موجب انقباض عروق خونی محیطی می‌شود که باعث کاهش تورم و گرفتگی مخاط بینی و گشاد شدن مردمک چشم می‌گردد. در داروهای ضداحتقان بینی، فنیل‌افرین باعث تنگ شدن عروق در مخاط بینی می‌شود که کاهش تورم، احتقان و ترشحات بینی را در پی دارد. در قطره‌های چشمی، برای اتساع مردمک بدون تأثیر بر تطابق استفاده می‌شود. در فرم تزریقی، فنیل‌افرین برای درمان افت فشار خون (هیپوتانسیون) در شرایط بیهوشی یا شوک استفاده می‌شود. اثر آن بر فشار خون ناشی از انقباض عروق سیستمیک است که بدون افزایش قابل‌توجه ضربان قلب، باعث بهبود گردش خون می‌شود. فنیل‌افرین نسبت به افدرین یا سودوافدرین اثر سیستم عصبی مرکزی کمتری دارد، اما اثر آن کوتاه‌تر و ضعیف‌تر در نظر گرفته می‌شود، بنابراین ممکن است در برخی بیماران نیاز به تکرار دوز یا ترکیب با داروهای دیگر داشته باشد. به دلیل پتانسیل بالای آن برای افزایش فشار خون، نباید در بیماران با پرفشاری خون کنترل‌نشده یا بیماری قلبی بدون تجویز پزشک استفاده شود.
مواد تشکیل دهنده
Phenylephrine (C9H13NO2) اغلب به صورت نمک هیدروکلراید در داروها استفاده می‌شود.
نحوه مصرف
خوراکی (قرص) بینی (قطره یا اسپری) چشم (قطره چشمی) تزریقی (آمپول)
فارماکولوژی
گیرنده هدف: آلفا-۱ آدرنرژیک اثرات: تنگ‌کننده عروق، افزایش فشار خون، ضداحتقان، گشادکننده مردمک نیمه‌عمر: حدود 2.5 تا 3 ساعت دفع: ادراری، عمدتاً به صورت متابولیت
شکل دوز در دسترس
قرص خوراکی قطره بینی اسپری بینی آمپول تزریقی قطره چشمی
واحد اندازه گیری دارو
میلی‌گرم (mg) برای شکل خوراکی درصد (%) برای قطره چشمی و بینی میلی‌لیتر (mL) برای محلول‌های تزریقی
اوردوز
علائم: افزایش شدید فشار خون، آریتمی، تنگی نفس، اضطراب، لرزش نیازمند مراقبت پزشکی فوری و کنترل علائم با داروهای ضدفشار خون است.
اطلاعات نسخه گیری
بسته به شکل دارویی، برخی فرم‌ها بدون نسخه و برخی فقط با نسخه ارائه می‌شوند. قطره‌های چشمی و آمپول‌های تزریقی نیاز به نسخه دارند.
نحوه پذیرش نسخه
در داروخانه‌های مجاز با نسخه پزشک پذیرفته می‌شود. در برخی کشورها مصرف بدون نسخه در دوز پایین مجاز است، ولی محدود شده است.
خطرات
مصرف خودسرانه دارو به شدت خطرناک است و ممکن است منجر به عواقب برگشت ناپذیری شود لطفا قبل از مصرف هرگونه دارو حتما با یک پزشک مشکل خود را مطرح نمایید
خطرات مصرف با الکل
الکل ممکن است عوارض قلبی-عروقی فنیل‌افرین مانند افزایش فشار خون یا آریتمی را تشدید کند. ترکیب آن با الکل توصیه نمی‌شود.
خطرات مصرف در دوران شیردهی
ممکن است مقادیر کمی از دارو وارد شیر مادر شود، ولی معمولاً بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود. استفاده طولانی‌مدت یا دوز بالا باید با احتیاط انجام شود.
خطرات مصرف در دوران بارداری
رده بارداری FDA: C خطر بالقوه برای جنین وجود دارد، مخصوصاً در سه‌ماهه اول فقط در صورت لزوم و با نظر پزشک مصرف شود.
تداخل غذایی
از مصرف همزمان با غذاها و نوشیدنی‌های حاوی کافئین خودداری شود. در مصرف همزمان با داروهای مهارکننده MAO یا ضدافسردگی‌ها باید احتیاط شود.
دیگر خطرات
خطر افزایش فشار خون در بیماران قلبی تداخل شدید با داروهای ضدافسردگی یا مهارکننده‌های MAO تحریک بیش از حد قلب در مصرف بیش از حد خطر عوارض چشمی در مصرف طولانی قطره‌ها ریسک عادت یا سوءاستفاده بسیار پایین ولی وجود دارد
عوارض جانبی
افزایش فشار خون سردرد بی‌خوابی تپش قلب اضطراب تحریک موضعی (در محل مصرف بینی یا چشم)
موارد مصرف
سرما خوردگی
سرماخوردگی یک عفونت ویروسی حاد در ناحیه فوقانی دستگاه تنفسی (بینی، گلو، سینوس‌ها) است که معمولاً بی‌خطر و خودمحدودشونده است. علائم آن شامل آبریزش بینی، گلودرد، سرفه، عطسه و تب خفیف است و طی ۷ تا ۱۰ روز بهبود می‌یابد.