آبله مرغان

آبله مرغان از بیماری‌های عفونی شایع در دوران کودکی است و احتمال ابتلای افراد به این بیماری در سنین بزرگسالی هم وجود دارد. معمولا علائم آبله مرغان مانند تب و راش‌های قرمز در کودکان شدید است؛ به همین دلیل توصیه می‌شود با مشاهده نشانه‌های اولیه بیماری، سریعا به متخصص عفونی مراجعه کنید. همچنین بزرگسالانی با شرایط خاص مانند سن بالا، سیستم ایمنی ضعیف یا بارداری، باید از قرار گرفتن در معرض فرد مبتلا به این بیماری خودداری کنند؛ زیرا علائم آبله مرغان در بزرگسالان معمولا با درد زیاد و عوارض جانبی همراه می‌شود.

توضیحات

آبله‌مُرغان (به انگلیسی: Chickenpox)، یک بیماری عفونی خفیف و بسیار واگیردار است. این بیماری که در کودکان شایع‌تر است، در پی عفونت اولیهٔ ویروس واریسلا زوستر ایجاد می‌شود. آبله‌مرغان منجر به ایجاد بثورات پوستی و تاول‌های کوچک و خارش‌دار شده که در نهایت، پوسته‌پوسته می‌شوند. این تاول‌ها معمولاً از قفسه سینه، پشت و صورت آغاز می‌شوند. سپس به پوست سایر اندام‌ها گسترش می‌یابند. بثورات و سایر علائم مانند تب، خستگی و سردرد معمولاً پنج تا هفت روز طول می‌کشد. عوارض این بیماری ممکن است گاهی شامل ابتلا به سینه‌پهلو، التهاب مغز و عفونت‌های پوستی باکتریایی باشد. این بیماری، معمولاً در بزرگسالان، شدیدتر از کودکان است. آبله‌مرغان یک بیماری هوابرد است که از طریق سرفه و عطسه فرد مبتلا به‌راحتی از فردی به فرد دیگر سرایت می‌کند. دوره نهفتگی آن، ۱۰ تا ۲۱ روز است و پس از آن، بثورات، ظاهر می‌شوند. انتقال این بیماری به سایر افراد، از یک تا دو روز پیش از ظاهر شدن بثورات در فرد مبتلا تا زمانی که تمام ضایعات پوسته‌پوسته شوند، امکان‌پذیر است. ویروس همچنین ممکن است از طریق تماس با تاول‌ها منتشر شود. این بیماری معمولاً بر اساس علائم ظاهری بیمار، قابل تشخیص است. اما در موارد غیرمعمول می‌توان با انجام آزمایش واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) از مایع تاول‌ها، ماهیت بیماری، تأیید شود. آبله‌مرغان معمولاً فقط یک بار در طول زندگی مبتلایان باعث بیماری می‌شود. البته ممکن است که عفونتی مجدد توسط این ویروس رخ دهد، اما عفونت مجدد، معمولاً هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. از زمان معرفی واکسن آبله‌مرغان در سال ۱۹۹۵، تعداد موارد و عوارض ناشی از این بیماری به‌شدت کاهش یافته‌است. حدود ۷۰ تا ۹۰ درصد از افراد واکسینه‌شده، از ابتلا به این بیماری یا بروز وضعیت حاد آن محافظت می‌کند. ایمن‌سازی روتین کودکان در بسیاری از کشورها توصیه می‌شود. درمان مبتلایان ممکن است شامل تجویز لوسیون کالامین برای کاهش خارش‌ها، کوتاه نگه داشتن ناخن‌ها برای کاهش آسیب ناشی از خاراندن و استفاده از استامینوفن برای کمک به تب باشد. برای کسانی که در معرض خطر عوارض حاد این بیماری هستند، داروهای ضد ویروسی مانند آسیکلوویر توصیه می‌شود. آبله‌مرغان در تمام نقاط جهان رخ می‌دهد. در سال ۲۰۱۳، حدود ۱۴۰ میلیون مورد آبله‌مرغان و زونا در سراسر جهان، برآورد شد. از زمان ایمن‌سازی افراد، میزان ابتلا به آبله‌مرغان، در ایالات متحده نزدیک به ۹۰٪ کاهش یافته‌است. در سال ۲۰۱۵ آبله‌مرغان منجر به مرگ ۶٬۴۰۰ نفر در سراسر جهان شد که این تعداد، نسبت به ۸٬۹۰۰ مورد در سال ۱۹۹۰ کاهش یافته‌است. مرگ در حدود ۱ مورد از هر ۶۰٬۰۰۰ مورد اتفاق می‌افتد. این بیماری دارای واکسن میباشد که متاسفانه در برخی کشور ها همچون ایران هنوز وارد نشده و حتی در دستورکار نیز قرار نگرفته.

انتظار چه چیز هایی رو باید داشته باشیم؟

آبله مرغان معمولاً در طول چند هفته بهبود می‌یابد، اما علائم و مشکلاتی وجود دارند که ممکن است در این دوره تجربه کنید. در ادامه به آنچه باید در طول این بیماری انتظار داشته باشید، اشاره شده است: 1. بثورات و تاول‌های خارش‌دار لکه‌های قرمز ابتدا روی پوست ظاهر می‌شوند و در طی یک یا دو روز به تاول‌های پر از مایع تبدیل می‌شوند. این تاول‌ها در سراسر بدن، از جمله صورت، شکم، بازوها، پاها و حتی داخل دهان و گلو، پخش می‌شوند. خارش شدید یکی از ویژگی‌های اصلی این بثورات است. خارش می‌تواند به‌ویژه برای کودکان آزاردهنده باشد و باید مراقب بود تا از خراشیدن آنها خودداری کنند تا از عفونت ثانویه جلوگیری شود. 2. دوره‌های تب و ضعف تب معمولاً در مراحل اولیه بیماری همراه با احساس ضعف و بی‌حالی رخ می‌دهد. ممکن است تب چند روز طول بکشد و با پیشرفت بثورات کاهش یابد. خستگی و کاهش انرژی در این دوره طبیعی است، بنابراین بهتر است به بیمار استراحت کافی داده شود. 3. درد عضلانی و سردرد در کنار تب و بثورات، ممکن است سردرد و درد عضلانی نیز رخ دهد که معمولاً در روزهای اولیه بیماری شدت بیشتری دارد. 4. بی‌اشتهایی و ناراحتی گوارشی برخی افراد ممکن است در اثر خارش و درد دهان و گلوی خود تمایلی به خوردن غذا نداشته باشند. تاول‌ها در دهان می‌توانند خوردن و نوشیدن را دردناک کنند. مصرف غذاهای نرم و سرد می‌تواند به کاهش ناراحتی کمک کند. 5. خواب نامناسب و کلافگی خارش و تب ممکن است خوابیدن را دشوار کند. ایجاد یک محیط خنک و آرام، به همراه استفاده از کرم‌های ضد خارش مانند کالامین یا استفاده از کمپرس سرد، ممکن است به کاهش خارش و بهبود خواب کمک کند. 6. تغییرات تاول‌ها و پوسته‌ریزی در نهایت، تاول‌ها خشک می‌شوند و دلمه می‌بندند. پس از چند روز، این دلمه‌ها شروع به پوسته‌ریزی می‌کنند و می‌افتند. اگر بیمار دلمه‌ها را نخراشد، احتمال ایجاد جای زخم کمتر می‌شود. 7. ریسک عفونت ثانویه اگر تاول‌ها یا دلمه‌ها خراشیده شوند، ممکن است عفونت‌های باکتریایی پوست ایجاد شوند که نیاز به درمان با آنتی‌بیوتیک دارند. ازاین‌رو، جلوگیری از خراشیدن تاول‌ها اهمیت زیادی دارد. 8. احتمال انتقال بیماری به دیگران بیمار از دو روز قبل از ظهور بثورات تا زمانی که همه تاول‌ها به دلمه تبدیل شوند، می‌تواند ویروس را به دیگران منتقل کند. این دوره معمولاً حدود 7 تا 10 روز طول می‌کشد. برای جلوگیری از انتقال بیماری به دیگران، بیمار باید در این مدت در خانه بماند و از تماس با افراد غیر ایمن، به ویژه نوزادان و افراد با سیستم ایمنی ضعیف، خودداری کند. مراقبت‌های توصیه‌شده: استفاده از داروهای تب‌بر مانند استامینوفن برای کاهش تب. نوشیدن مایعات کافی و مصرف غذاهای نرم برای جلوگیری از کم‌آبی. استفاده از کرم‌های ضد خارش مانند کالامین یا جوش شیرین در حمام برای کاهش خارش. استراحت کافی و پرهیز از فعالیت‌های شدید به بدن کمک می‌کند تا بهبودی یابد. با مراقبت و استراحت، آبله مرغان در بیشتر موارد بدون مشکل خاصی بهبود می‌یابد، اما در صورت بروز علائمی همچون تشدید تب، مشکلات تنفسی یا علائم غیرعادی، بهتر است به پزشک مراجعه شود.

روند پیشرفت طبیعی بیماری

آبله مرغان به طور طبیعی در طی چند هفته بهبود می‌یابد و علائم آن به‌تدریج پیشرفت می‌کنند. این روند به شرح زیر است: 1. دوره نهفته (انکوباسیون) - 10 تا 21 روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس در این مرحله، فرد ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. ویروس به آرامی در بدن تکثیر می‌شود و سیستم ایمنی شروع به تشخیص و مقابله با آن می‌کند. 2. مرحله اولیه (1 تا 2 روز) - شروع علائم عمومی در ابتدا، علائمی مانند تب خفیف، سردرد، خستگی و درد عضلانی ایجاد می‌شوند. این علائم عمومی معمولاً مشابه علائم سرماخوردگی هستند و در کودکان و بزرگسالان ممکن است متفاوت باشند. احساس خستگی و کاهش انرژی معمول است و برخی افراد ممکن است کاهش اشتها را نیز تجربه کنند. 3. ظهور بثورات پوستی (روز 2 تا 5) بثورات کوچک قرمز روی پوست ظاهر می‌شوند. این بثورات ابتدا روی صورت و تنه ظاهر می‌شوند و سپس به سایر نقاط بدن گسترش می‌یابند. تبدیل لکه‌ها به تاول‌ها: لکه‌های قرمز به سرعت به تاول‌های کوچک و پر از مایع تبدیل می‌شوند که باعث خارش شدید می‌شوند. این تاول‌ها از فرد به فرد متفاوت است و می‌تواند تعداد زیادی تاول در بدن پخش شود. این مرحله معمولاً با افزایش دما و شدت خارش همراه است که ممکن است برای بیمار آزاردهنده باشد. 4. پر شدن و پاره شدن تاول‌ها (روز 4 تا 7) تاول‌ها پر از مایع می‌شوند و به تدریج پاره شده و تخلیه می‌شوند. این مایع می‌تواند آلوده باشد و ویروس را به محیط منتقل کند. در این مرحله، خارش شدیدتر شده و احتمال خراشیدن تاول‌ها و ایجاد عفونت ثانویه پوستی افزایش می‌یابد. 5. تبدیل تاول‌ها به دلمه و پوسته‌ریزی (روز 7 تا 10) پس از تخلیه، تاول‌ها خشک می‌شوند و دلمه می‌بندند. این دلمه‌ها در طی چند روز به پوسته تبدیل شده و شروع به افتادن می‌کنند. دلمه‌ها نشان‌دهنده پایان دوره مسری بودن فرد هستند؛ یعنی وقتی همه تاول‌ها به دلمه تبدیل شوند، دیگر فرد نمی‌تواند ویروس را منتقل کند. 6. بهبود و پوسته‌ریزی نهایی (روز 10 تا 14) دلمه‌ها شروع به افتادن می‌کنند و پوست جدید زیر آن‌ها به تدریج رشد می‌کند. در اکثر موارد، پس از افتادن دلمه‌ها جای زخم باقی نمی‌ماند؛ با این حال، خراشیدن یا عفونت دلمه‌ها می‌تواند منجر به باقی ماندن جای زخم شود. 7. باقی‌ماندن ویروس در بدن و احتمال زونا در آینده ویروس آبله مرغان پس از بهبودی در بدن غیر فعال می‌شود و به سیستم عصبی پناه می‌برد. این ویروس می‌تواند سال‌ها بعد به صورت زونا دوباره فعال شود و باعث ایجاد بثورات دردناک در یک ناحیه خاص از بدن گردد، به‌خصوص اگر سیستم ایمنی ضعیف شود. نکات مراقبتی در هر مرحله: تب و درد: استفاده از داروهای تب‌بر و استامینوفن (از مصرف آسپرین خودداری کنید) در مراحل اولیه به کاهش تب و درد کمک می‌کند. خارش: پمادهای ضد خارش مانند کالامین یا حمام با آب ولرم و جوش شیرین می‌توانند خارش را کاهش دهند. پرهیز از خراشیدن تاول‌ها: این کار از عفونت‌های ثانویه جلوگیری می‌کند. استراحت و نوشیدن مایعات: در هر مرحله از بیماری، استراحت کافی و مصرف مایعات به روند بهبودی کمک می‌کند. آبله مرغان معمولاً در کودکان به صورت خفیف بروز می‌کند، اما در بزرگسالان و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف ممکن است شدیدتر باشد و نیاز به مراقبت بیشتری داشته باشد.

تغییرات در مکانیزم بدن

در جریان ابتلا به آبله مرغان، بدن تغییرات و واکنش‌های مختلفی را در سطح سلولی، سیستم ایمنی و مکانیزم‌های مقابله‌ای ایجاد می‌کند. این تغییرات به شرح زیر هستند: 1. فعال‌سازی سیستم ایمنی ورود ویروس و تشخیص آن: ویروس واریسلا زوستر پس از ورود به بدن، توسط سلول‌های ایمنی تشخیص داده می‌شود. این ویروس به‌طور مستقیم سلول‌های پوستی و سیستم عصبی را هدف قرار می‌دهد و بدن برای مقابله با آن، پاسخ ایمنی خود را فعال می‌کند. ترشح سایتوکین‌ها و پروتئین‌های ضد ویروسی: سلول‌های ایمنی، سایتوکین‌ها (پیام‌رسان‌های ایمنی) را ترشح می‌کنند که به سلول‌های دیگر علامت می‌دهد تا در برابر ویروس آماده باشند. این مواد ضدویروسی باعث بروز علائمی مانند تب و التهاب می‌شوند که نشانه‌هایی از واکنش بدن برای مقابله با عفونت است. 2. تب و افزایش دمای بدن افزایش دما یکی از مکانیسم‌های بدن برای کاهش سرعت تکثیر ویروس است. تب باعث می‌شود محیط بدن برای ویروس نامناسب شود و گلبول‌های سفید با کارایی بیشتری عمل کنند. همچنین افزایش دما به بهبود عملکرد پروتئین‌های ایمنی کمک می‌کند. 3. تورم و خارش پوست ویروس به سلول‌های پوستی حمله کرده و باعث مرگ برخی از این سلول‌ها می‌شود. سیستم ایمنی با ارسال گلبول‌های سفید و سایر مواد به نواحی آلوده، باعث ایجاد التهاب و خارش در پوست می‌شود. ایجاد تاول‌ها و بثورات پوستی نتیجه تلاش سیستم ایمنی برای تخلیه ویروس‌ها از بدن است. 4. افزایش تولید پادتن‌ها (آنتی‌بادی‌ها) پاسخ ایمنی اختصاصی: به تدریج، بدن شروع به تولید پادتن‌های اختصاصی علیه ویروس آبله مرغان می‌کند. این آنتی‌بادی‌ها به ویروس‌های آزاد در بدن حمله می‌کنند و با آن‌ها ترکیب شده و مانع از تکثیر بیشتر ویروس می‌شوند. این پادتن‌ها برای مقابله با ویروس در دوره‌های بعدی و حتی جلوگیری از بیماری زونا در آینده به یادگیری و به خاطر سپردن ویروس کمک می‌کنند. 5. خواب و استراحت بیشتر بدن برای مقابله با ویروس نیاز به انرژی بیشتری دارد، بنابراین اغلب افراد مبتلا به آبله مرغان دچار خستگی و خواب‌آلودگی می‌شوند. این تغییرات در بدن به کاهش فعالیت‌های اضافی و ذخیره انرژی برای مبارزه با عفونت کمک می‌کند. 6. کاهش اشتها و تغییرات در دستگاه گوارش کاهش اشتها یکی از نشانه‌های معمول در عفونت‌ها است که در آبله مرغان نیز دیده می‌شود. این حالت نتیجه تغییرات هورمونی و اثر سایتوکین‌های التهابی در بدن است. همچنین، تاول‌های دردناک داخل دهان و گلو می‌تواند خوردن غذا را سخت کند. 7. سیستم حافظه ایمنی و پایداری ویروس در سیستم عصبی پس از بهبود از آبله مرغان، سیستم ایمنی بدن ویروس را به یاد می‌آورد و پادتن‌ها و سلول‌های حافظه‌ای را ایجاد می‌کند که در صورت بروز مجدد ویروس، سریعاً به مقابله با آن بپردازند. پایداری ویروس در سیستم عصبی: ویروس واریسلا زوستر ممکن است به صورت نهفته در سیستم عصبی باقی بماند. در برخی مواقع، این ویروس به دلیل کاهش ایمنی فعال شده و به شکل زونا ظاهر می‌شود. 8. ترمیم و بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده پس از بهبودی، بدن بافت‌های آسیب‌دیده پوست و نقاط دیگر را بازسازی می‌کند. سلول‌های پوستی جدید جایگزین تاول‌ها می‌شوند، و به‌تدریج پوست به حالت اولیه باز می‌گردد. این فرآیند با کمک سلول‌های ترمیم‌کننده و پروتئین‌های خاص ترمیم بافت انجام می‌شود. خلاصه تغییرات کلی سیستم ایمنی بدن برای مقابله با ویروس آبله مرغان به شدت فعال می‌شود. تب، التهاب، خارش و بثورات پوستی به عنوان واکنش‌های ایمنی پدیدار می‌شوند. کاهش اشتها، خستگی و نیاز به استراحت بیشتر در دوره بیماری معمول است. تولید آنتی‌بادی‌ها و پایداری ویروس در سیستم عصبی، بدن را برای مقابله با عفونت‌های بعدی آماده می‌کند. این تغییرات نشان می‌دهد که بدن یک سیستم پیچیده دفاعی را برای مقابله با ویروس آبله مرغان و بهبودی پس از آن ایجاد می‌کند.

مشکلاتی که میتواند ایجاد کند

آبله مرغان، به‌ویژه در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند یا در بزرگسالان، می‌تواند عوارض و مشکلات جدی ایجاد کند. در ادامه به برخی از مشکلات و عوارض احتمالی آبله مرغان اشاره می‌شود: 1. عفونت‌های ثانویه عفونت‌های باکتریایی پوست: خراشیدن تاول‌ها می‌تواند منجر به عفونت‌های باکتریایی مانند سلولیت یا عفونت‌های زخم شود. این عفونت‌ها ممکن است نیاز به درمان با آنتی‌بیوتیک داشته باشند. عفونت‌های باکتریایی دیگر: عفونت‌های ریه (ذات‌الریه) یا عفونت‌های دیگر نیز ممکن است در افراد مبتلا به آبله مرغان رخ دهد. 2. عوارض تنفسی ذات‌الریه: آبله مرغان می‌تواند باعث ذات‌الریه شود، به‌ویژه در بزرگسالان یا افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند. این عارضه می‌تواند خطرناک باشد و نیاز به درمان فوری دارد. 3. عفونت مغزی (انسفالیت) در موارد نادر، آبله مرغان می‌تواند به التهاب مغز (انسفالیت) منجر شود که عوارض جدی و حتی تهدیدکننده زندگی به همراه دارد. علائم شامل سردرد شدید، تشنج، اختلال در هوشیاری و تغییرات رفتاری است. 4. عوارض در بارداری آبله مرغان در دوران بارداری می‌تواند برای مادر و جنین خطرناک باشد. عوارض شامل زایمان زودرس، عفونت‌های نوزاد و مشکلات دیگر مانند سندرم آبله مرغان نوزادی است که می‌تواند شامل عوارضی چون عفونت، زخم‌های پوستی و نواقص مادرزادی باشد. 5. زونا ویروس واریسلا زوستر پس از بهبودی از آبله مرغان به صورت نهفته در سیستم عصبی باقی می‌ماند و ممکن است در آینده به صورت زونا (هرپس زوستر) بروز کند. زونا معمولاً با درد شدید و بثورات پوستی همراه است و می‌تواند به عوارضی مانند نورالژی بعد از زونا (درد عصبی مزمن) منجر شود. 6. مشکلات بینایی در موارد نادر، آبله مرغان می‌تواند باعث عفونت در چشم‌ها (کنژنکتیویت یا عفونت‌های دیگر) شود که می‌تواند به مشکلات بینایی منجر شود. 7. عوارض قلبی و عروقی در برخی از موارد، آبله مرغان می‌تواند باعث عوارض قلبی و عروقی مانند میوکاردیت (التهاب عضله قلب) شود. 8. مشکلات مربوط به سیستم عصبی آبله مرغان می‌تواند به عوارضی مانند میلوپاتی (مشکلات نخاعی) یا آتروفی عضلانی منجر شود. 9. جای زخم و عفونت‌های پوستی تاول‌ها و دلمه‌های پوست در برخی افراد ممکن است منجر به باقی ماندن جای زخم شود، به‌ویژه اگر خراشیده شوند یا عفونت ثانویه بروز کند. 10. پاسخ‌های ایمنی نادر در موارد نادر، افراد ممکن است به آبله مرغان واکنش‌های شدید ایمنی مانند واکنش‌های آنافیلاکتیک یا شوک آنافیلاکتیک نشان دهند. نکات مهم مراقبت پزشکی: برای پیشگیری از عوارض جدی، در صورت بروز علائم شدید مانند تب بالا، درد شدید، مشکل تنفسی، یا هر نوع عارضه غیرعادی، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد. واکسن: واکسیناسیون به عنوان بهترین راه پیشگیری از آبله مرغان و عوارض ناشی از آن به شدت توصیه می‌شود.