دیفن هیدرامین(Diphenhydramine HCl)(ATC Code: R06AA02)
دیفن‌هیدرامین یک آنتی‌هیستامین نسل اول است که برای درمان حساسیت‌ها، کهیر، بی‌خوابی، تهوع، و سرگیجه استفاده می‌شود. همچنین خاصیت آرام‌بخشی دارد و در برخی داروهای سرماخوردگی نیز به‌کار می‌رود.
توضیحات
دیفن‌هیدرامین یکی از پرکاربردترین آنتی‌هیستامین‌های نسل اول است که به دلیل عبور از سد خونی-مغزی، خاصیت آرام‌بخشی و خواب‌آور دارد. این دارو با مسدود کردن گیرنده‌های هیستامین نوع H1 در بدن، علائم آلرژیک نظیر عطسه، خارش، آبریزش بینی، و کهیر را کاهش می‌دهد. یکی از ویژگی‌های قابل توجه دیفن‌هیدرامین، اثرات ضد اضطرابی و خواب‌آور آن است. به همین دلیل در درمان بی‌خوابی خفیف، اضطراب موقت و همچنین به عنوان ضدتهوع در سفر یا تهوع بارداری (در صورت تأیید پزشک) نیز کاربرد دارد. دیفن‌هیدرامین همچنین با اثر بر گیرنده‌های موسکارینی، خاصیت آنتی‌کولینرژیک دارد که باعث خشکی دهان، تاری دید، احتباس ادرار و یبوست می‌شود. این ویژگی در بیماران سالخورده ممکن است منجر به گیجی یا افت شناختی شود. از این دارو همچنین به‌صورت تزریقی در موارد واکنش‌های آلرژیک شدید مانند آنژیوادم یا آنافیلاکسی، در کنار اپی‌نفرین استفاده می‌شود. با وجود آنکه در بسیاری کشورها بدون نسخه قابل تهیه است، مصرف طولانی‌مدت یا در دوز بالا خطرناک بوده و ممکن است منجر به وابستگی روانی یا اوردوز شود. در کودکان زیر ۲ سال استفاده آن بدون تجویز پزشک ممنوع است، چرا که ممکن است منجر به ایست تنفسی شود.
مواد تشکیل دهنده
ماده فعال: Diphenhydramine Hydrochloride (C17H21NO•HCl) سایر مواد در اشکال دارویی: طعم‌دهنده، رنگ، شیرین‌کننده، الکل (در برخی شربت‌ها)
نحوه مصرف
خوراکی (قرص، شربت) تزریقی (عضلانی یا وریدی) موضعی (پوست یا بینی)
فارماکولوژی
مکانیزم اثر: آنتاگونیست گیرنده H1 هیستامین، اثر آنتی‌کولینرژیک مرکزی نیمه‌عمر: حدود 4 تا 8 ساعت شروع اثر: 15 تا 30 دقیقه دفع: عمدتاً کلیوی (از طریق ادرار) متابولیسم: کبدی (CYP2D6)
شکل دوز در دسترس
قرص شربت کپسول آمپول تزریقی کرم و لوسیون موضعی اسپری بینی یا گلو
واحد اندازه گیری دارو
میلی‌گرم (mg) برای اشکال خوراکی میلی‌لیتر (mL) برای شربت درصد (٪) برای اشکال موضعی
اوردوز
علائم: تشنج، توهم، ضربان قلب نامنظم، توهم دیداری یا شنیداری، کما در کودکان: بیش‌تحرکی شدید یا تحریک‌پذیری درمان: شستشوی معده، مصرف زغال فعال، مراقبت ICU
اطلاعات نسخه گیری
در بسیاری کشورها به صورت OTC (بدون نسخه) موجود است برخی اشکال تزریقی یا دوز بالا نیاز به نسخه دارند
نحوه پذیرش نسخه
به‌صورت OTC قابل خرید از داروخانه نسخه برای اشکال خاص مانند تزریقی لازم است بیمه در برخی کشورها هزینه را پوشش می‌دهد
خطرات
مصرف خودسرانه دارو به شدت خطرناک است و ممکن است منجر به عواقب برگشت ناپذیری شود لطفا قبل از مصرف هرگونه دارو حتما با یک پزشک مشکل خود را مطرح نمایید
خطرات مصرف با الکل
افزایش اثر خواب‌آور افزایش خطر افسردگی سیستم عصبی مرکزی خطر ایست تنفسی در دوزهای بالا یا ترکیبی مصرف همزمان توصیه نمی‌شود
خطرات مصرف در دوران شیردهی
دارو به شیر مادر منتقل می‌شود ممکن است در نوزاد باعث خواب‌آلودگی یا تحریک‌پذیری شود مصرف با مشورت پزشک انجام شود
خطرات مصرف در دوران بارداری
گروه B (FDA): در مطالعات حیوانی بی‌خطر، اما داده انسانی محدود در صورت نیاز، با نظر پزشک مجاز است در سه‌ماهه اول با احتیاط مصرف شود
تداخل غذایی
مصرف همزمان با غذا جذب دارو را کند می‌کند اما از تحریک گوارشی جلوگیری می‌کند بهتر است با معده خالی برای اثر سریع‌تر استفاده شود از مصرف گریپ‌فروت خودداری شود (تداخل با متابولیسم دارو)
دیگر خطرات
خطر اوردوز به‌ویژه در کودکان وابستگی روانی در مصرف طولانی‌مدت گیجی و افت شناختی در سالمندان تداخل با سایر داروهای آرام‌بخش یا ضدافسردگی تشدید عوارض در مصرف همزمان با الکل
عوارض جانبی
خواب‌آلودگی شدید خشکی دهان، بینی یا گلو سرگیجه تاری دید یبوست احتباس ادرار گیجی به‌ویژه در سالمندان تحریک‌پذیری در کودکان
موارد مصرف
استوماتیت
سرما خوردگی
سرماخوردگی یک عفونت ویروسی حاد در ناحیه فوقانی دستگاه تنفسی (بینی، گلو، سینوس‌ها) است که معمولاً بی‌خطر و خودمحدودشونده است. علائم آن شامل آبریزش بینی، گلودرد، سرفه، عطسه و تب خفیف است و طی ۷ تا ۱۰ روز بهبود می‌یابد.