آترواسکلروز
آترواسکلروز به ضخیم شدن رسوبات در رگ‌ها گفته می‌شود که انسداد یا تنگی رگ‌ها یعنی تصلب شرایین را به همراه دارد. سبک زندگی ناسالم، رژیم غذایی پرچرب، ورزش نکردن و چاقی از علل اصلی آترواسکلروز هستند.
توضیحات
تصلب شرایین یکی از دلایل عمده مرگ و میر در بزرگسالان در جوامع پیشرفته و نیز کشورهای با میزان بالای استرس است، به‌طوری‌که برای ایران، به تنهایی سالانه حدود سیصد هزار مرگ قلبی مرتبط دربردارد. تصلب شرایین که علت اصلی بروز بیماری‌های ایسکمی دهنده رگ‌های قلب و مغز به‌شمار می‌رود، از زمان‌های بسیار قدیم شناخته شده بوده‌است. قدیمی‌ترین ضایعه آترواسکلروز که مشخصات آن از نظر آسیب‌شناسی شرح داده شده در اجساد مومیایی شده مصر باستان با قدمت بیش از سه هزار سال قبل از میلاد پیدا شد. این گرفتاری یک روند التهابی مزمن است که در طی آن فرایندهای ایمنی با عوامل خطرساز متابولیک واکنش نموده و موجب شروع، گسترش و فعال شدن این ضایعه در رگ‌های بزرگ و متوسط می‌گردند. لخته‌ای که به دنبال شکاف خوردن ضایعه آترواسکلروتیک یا به دنبال کنده شدن سلول‌های اندوتلیوم در محل ضایعه در رگ گرفتار پدید می‌آید میتواند موجب آنفارکتوس بافتی (میوکارد و مغز) شود. ادوارد جنر (Edward Jenner) که برای نخستین بار واکسیناسیون را معرفی نمود، برای اولین بار نیز فرضیه وجود گرفتگی در رگ‌های کرونر را به عنوان علت بروز آنژین پایدار در سال ۱۷۸۶ مطرح کرد. جیمز هریک (James Herrick) در ۱۹۱۲ ثابت نمود که مسدود شدن شریان‌های به شدت آترواسکلروتیک کرونر توسط یک لخته عامل بروز آنفارکتوس حاد میوکارد می‌باشد. حدود ۵۰ سال طول کشید تا کونستانتینیدس (Constantinides)، چاپمن (Chapman) و فریدمن (Friedman) در سال ۱۹۶۰ با آتوپسی‌های دقیق مراحل پیشرفت و گسترش آترواسکلروز و تشکیل لخته را شرح دادند. آین متخصصین بحث شکاف خوردن پلاک آترواسکلروتیک را به عنوان عامل شروع روند تشکیل لخته را مطرح کردند. بعدها محققین دریافتند که کنده شدن لایه اندوتلیوم از روی پلاک آترواسکلروتیک میتواند این روند را فعال کند. هم‌اکنون مشخص شده‌است که تشکیل لخته بر روی پلاک آترواسکلروتیک پاره شده یا پلاکی که لایه اندوتلیوم از روی آن کنده شده‌است عامل بروز آنفارکتوس حاد میوکارد، آنژین ناپایدار و بسیاری از موارد مرگ ناگهانی بوده که به مجموعه این موارد با نام سندروم‌های حاد کرونری یاد می‌شود.
انتظار چه چیز هایی رو باید داشته باشیم؟
آترواسکلروز (Atherosclerosis) یک وضعیت مزمن و پیش‌رونده است که در آن دیواره‌های شریان‌ها با رسوبات چربی، کلسترول و دیگر مواد به‌نام پلاک‌ها ضخیم و سفت می‌شوند. این فرآیند میتواند منجر به تنگی یا انسداد عروق خونی شود و عوارض جدی مانند حمله قلبی یا سکته مغزی را به همراه داشته باشد. در ادامه، انتظارات عمومی که در افراد مبتلا به آترواسکلروز مشاهده می‌شود، آورده شده است: 1. عدم علائم در مراحل اولیه: در مراحل ابتدایی آترواسکلروز، ممکن است فرد هیچ نشانه یا علائمی نداشته باشد. این وضعیت میتواند سال‌ها یا حتی دهه‌ها بدون بروز علائم ادامه یابد. 2. درد قفسه سینه (آنژین): با پیشرفت بیماری و تنگ شدن شریان‌ها، فرد ممکن است درد یا ناراحتی در قفسه سینه را تجربه کند، به‌ویژه در هنگام فعالیت بدنی، استرس یا در هوای سرد. 3. تنگی نفس: کاهش جریان خون به قلب ممکن است منجر به تنگی نفس شود. این علامت معمولاً در فعالیت‌های فیزیکی شدیدتر می‌شود. 4. خستگی و ضعف: افراد مبتلا به آترواسکلروز ممکن است احساس خستگی و ضعف عمومی کنند، به‌ویژه در زمان فعالیت. 5. درد در اندام‌ها (کلادیکاسیون): اگر شریان‌های پا تحت تأثیر قرار بگیرند، ممکن است فرد دچار درد در پاها یا اندام‌های دیگر حین فعالیت (مانند راه رفتن) شود. این علامت به‌عنوان کلادیکاسیون شناخته می‌شود و با استراحت تسکین می‌یابد. 6. فشار خون بالا: آترواسکلروز میتواند منجر به افزایش فشار خون شود، زیرا شریان‌های تنگ شده نیاز به فشار بیشتری برای پمپاژ خون دارند. 7. حملات قلبی و سکته مغزی: در مراحل پیشرفته، آترواسکلروز میتواند به بروز حملات قلبی یا سکته مغزی منجر شود. علائم این وضعیت‌ها شامل درد شدید قفسه سینه، درد در بازوها، فک یا کمر، و در سکته مغزی شامل اختلال در تکلم، ضعف ناگهانی در یک طرف بدن و سردرگمی می‌باشد. 8. مشکلات در عملکرد کلیه: در برخی موارد، آترواسکلروز میتواند به عروق خونی که خون را به کلیه‌ها می‌رسانند آسیب برساند و منجر به مشکلات کلیوی شود. 9. تغییرات در سطح کلسترول و چربی: آزمایش خون ممکن است نشان‌دهنده افزایش سطح کلسترول LDL (کلسترول بد) و کاهش سطح HDL (کلسترول خوب) باشد. 10. عوامل خطر افزایش‌یافته: وجود عواملی مانند دیابت، سیگار کشیدن، چاقی، کم‌تحرکی و سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی ممکن است خطر ابتلا به آترواسکلروز را افزایش دهد.
روند پیشرفت طبیعی بیماری
روند پیشرفت طبیعی علائم آترواسکلروز (Atherosclerosis) معمولاً تدریجی و به‌صورت غیرخطی است. در زیر مراحل مختلف پیشرفت آترواسکلروز و علائم مرتبط با هر مرحله آورده شده است: 1. مرحله اولیه: آسیب به دیواره عروق عوامل خطر: آسیب به دیواره شریان‌ها ممکن است به‌دلیل عوامل مختلفی مانند فشار خون بالا، سیگار کشیدن، دیابت، کلسترول بالا، و چاقی ایجاد شود. عدم وجود علائم: در این مرحله، معمولاً فرد هیچ نشانه‌ای ندارد. آسیب به دیواره عروق به‌تدریج و بدون هیچ علامتی پیشرفت می‌کند. 2. مرحله تشکیل پلاک تجمع چربی و کلسترول: در این مرحله، تجمع چربی، کلسترول، و مواد زائد در دیواره عروق شروع می‌شود. این تجمع به‌عنوان پلاک شناخته می‌شود. عدم وجود علائم: علائم خاصی در این مرحله وجود ندارد، اما با پیشرفت تجمع، ممکن است فرد احساس کند که در حال حاضر عروق خونی شروع به تنگ شدن می‌کنند. 3. مرحله تنگ شدن شریان‌ها تنگی عروق: با افزایش اندازه پلاک‌ها، شریان‌ها تنگ‌تر می‌شوند و این ممکن است باعث کاهش جریان خون شود. درد قفسه سینه (آنژین): در این مرحله، ممکن است فرد به‌ویژه در حین فعالیت بدنی، درد یا ناراحتی در قفسه سینه (آنژین) را تجربه کند. این درد معمولاً با استراحت کاهش می‌یابد. 4. مرحله پیشرفته: انسداد عروق کاهش جریان خون: با ادامه پیشرفت بیماری و بزرگ شدن پلاک‌ها، جریان خون به عضلات قلب و دیگر اندام‌ها کاهش می‌یابد. تنگی نفس و خستگی: فرد ممکن است احساس خستگی و تنگی نفس، به‌ویژه در فعالیت‌های فیزیکی، را تجربه کند. 5. مرحله حاد: حملات قلبی و سکته مغزی حمله قلبی: اگر پلاک‌ها پاره شوند یا ترومبوز (لخته) ایجاد شود، میتواند به انسداد کامل عروق منجر شود و فرد دچار حمله قلبی شود. علائم حمله قلبی شامل درد شدید قفسه سینه، درد در بازوها، فک یا کمر و عرق‌ریزی است. سکته مغزی: اگر انسداد عروق مغزی رخ دهد، ممکن است فرد دچار سکته مغزی شود. علائم شامل ضعف ناگهانی در یک طرف بدن، مشکل در گفتار، و سردرگمی است. 6. عوارض ثانویه نارسایی قلبی: در نتیجه آسیب به عضله قلب و کاهش عملکرد آن، نارسایی قلبی ممکن است به‌وجود آید. مشکلات کلیوی: کاهش جریان خون به کلیه‌ها میتواند منجر به مشکلات کلیوی شود.
تغییرات در مکانیزم بدن
آترواسکلروز (Atherosclerosis) یک وضعیت مزمن و پیچیده است که شامل تغییرات در مکانیزم‌های بدن به‌ویژه در سیستم قلبی-عروقی می‌شود. در ادامه به تغییرات اصلی که در بدن به‌دنبال آترواسکلروز رخ می‌دهد، اشاره می‌کنم: 1. تغییرات در دیواره شریان‌ها: ضخیم شدن دیواره شریان‌ها: به‌دنبال تجمع چربی و کلسترول، دیواره شریان‌ها ضخیم و سخت می‌شود. این ضخیم شدن میتواند به کاهش قابلیت انعطاف شریان‌ها و افزایش مقاومت در برابر جریان خون منجر شود. التهاب: تجمع سلول‌های ایمنی و مواد التهابی در ناحیه پلاک‌ها میتواند منجر به التهاب مزمن و آسیب به دیواره شریان‌ها شود. 2. تشکیل پلاک: تجمع لیپیدها: رسوب چربی‌ها و کلسترول در دیواره شریان‌ها منجر به تشکیل پلاک‌های آترواسکلروتیک می‌شود. این پلاک‌ها می‌توانند به‌تدریج بزرگ‌تر شوند و فضای داخلی شریان‌ها را تنگ کنند. تشکیل لخته خون: پاره شدن یا آسیب به پلاک‌ها میتواند باعث ایجاد لخته خون شود که میتواند به انسداد عروق منجر شود. 3. تغییرات در جریان خون: کاهش جریان خون: تنگ شدن شریان‌ها به دلیل پلاک‌ها میتواند منجر به کاهش جریان خون به بافت‌های مختلف، به‌ویژه عضله قلب، مغز و اندام‌های دیگر شود. افزایش فشار خون: برای غلبه بر تنگی عروق، قلب باید با فشار بیشتری خون پمپاژ کند که میتواند به افزایش فشار خون منجر شود. 4. تأثیر بر سیستم ایمنی: پاسخ ایمنی مزمن: آترواسکلروز با یک پاسخ ایمنی مزمن همراه است که میتواند به التهاب و آسیب بیشتر به بافت‌های عروقی منجر شود. این پاسخ میتواند با افزایش سلول‌های ایمنی و مواد التهابی همراه باشد. 5. تأثیر بر عملکرد قلب: کاهش کارایی قلب: به دلیل کاهش جریان خون و اکسیژن به قلب، ممکن است عملکرد عضله قلب تحت تأثیر قرار گیرد و منجر به نارسایی قلبی شود. افزایش بار قلب: نیاز به پمپاژ خون با فشار بیشتر میتواند باعث بزرگ شدن و ضعف عضله قلب شود. 6. تغییرات در متابولیسم چربی: افزایش سطح کلسترول LDL: آترواسکلروز با افزایش سطح کلسترول LDL (کلسترول بد) و کاهش سطح HDL (کلسترول خوب) مرتبط است که میتواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد. اختلال در متابولیسم گلوکز: در برخی افراد، آترواسکلروز میتواند به مقاومت به انسولین و اختلال در متابولیسم گلوکز منجر شود، که خود میتواند به دیابت نوع ۲ کمک کند. 7. تغییرات در عروق خونی: تنگی و انسداد: شریان‌ها به‌دلیل تشکیل پلاک‌ها تنگ و ممکن است به طور کامل مسدود شوند. این وضعیت میتواند به حملات قلبی و سکته مغزی منجر شود. کاهش انعطاف‌پذیری عروق: عروق خونی ممکن است به دلیل ضخیم شدن و سخت شدن، انعطاف‌پذیری خود را از دست دهند که میتواند به مشکلات جریان خون و فشار خون بالا منجر شود.
مشکلاتی که میتواند ایجاد کند
آترواسکلروز (Atherosclerosis) میتواند منجر به مشکلات و عوارض جدی برای سلامت فرد شود. در زیر به برخی از مشکلات اصلی که آترواسکلروز میتواند ایجاد کند، اشاره می‌شود: 1. بیماری قلبی عروقی: حملات قلبی: یکی از شایع‌ترین عوارض آترواسکلروز، حملات قلبی است. انسداد عروق کرونر (شریان‌های خون‌رسان به قلب) میتواند منجر به کاهش یا قطع جریان خون به عضله قلب و آسیب جدی به آن شود. آنژین صدری: درد یا ناراحتی در قفسه سینه که به‌دلیل تنگی عروق کرونر ایجاد می‌شود. این درد ممکن است در حین فعالیت بدنی یا استرس شدیدتر شود. 2. سکته مغزی: انسداد عروق مغزی: آترواسکلروز میتواند منجر به انسداد شریان‌های مغزی و بروز سکته مغزی شود. این حالت میتواند به کاهش عملکرد حرکتی، گفتاری و شناختی منجر شود. 3. بیماری عروق محیطی (PAD): درد در اندام‌ها: آترواسکلروز میتواند به عروق خون‌رسان به پاها و دیگر اندام‌ها آسیب بزند و باعث درد (کلادیکاسیون) و کاهش جریان خون شود. 4. نارسایی قلبی: کاهش کارایی قلب: آسیب به عضله قلب به‌دلیل کاهش خون‌رسانی و اکسیژن میتواند به نارسایی قلبی منجر شود. در این حالت، قلب قادر به پمپاژ کافی خون به بدن نخواهد بود. 5. مشکلات کلیوی: کاهش جریان خون به کلیه‌ها: آترواسکلروز ممکن است عروق خونی که خون را به کلیه‌ها می‌رسانند، تحت تأثیر قرار دهد و منجر به نارسایی کلیوی شود. 6. فشار خون بالا: افزایش فشار خون: تنگی عروق میتواند به افزایش فشار خون منجر شود که خود یک عامل خطر برای بیماری‌های قلبی و سکته است. 7. مشکلات در سیستم ایمنی: التهاب مزمن: آترواسکلروز میتواند باعث التهاب مزمن در دیواره عروق شود که میتواند به عوارض دیگری مانند بیماری‌های خودایمنی منجر شود. 8. عوارض در بارداری: آترواسکلروز میتواند به مشکلاتی مانند پره‌اکلامپسی (فشار خون بالا در دوران بارداری) و دیگر عوارض مرتبط با بارداری منجر شود. 9. تغییرات در سبک زندگی و کیفیت زندگی: آترواسکلروز و عوارض آن می‌توانند به محدودیت در فعالیت‌های روزمره، ناتوانی و کاهش کیفیت زندگی منجر شوند. 10. عوارض روانی: اضطراب و افسردگی: مشکلات جسمی ناشی از آترواسکلروز ممکن است به بروز اضطراب و افسردگی در فرد منجر شود.
