انسداد شریان مزانتریک

توضیحات

انسداد شریان مزانتریک یک وضعیت اورژانسی در سیستم گوارش است که در اثر کاهش یا قطع جریان خون به روده‌ها به وجود می‌آید. این وضعیت می‌تواند به ایسکمیا (کمبود اکسیژن) و نهایتاً مرگ بافتی روده‌ها منجر شود. تشخیص و درمان به موقع این بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا می‌تواند عوارض جدی و حتی مرگ را به همراه داشته باشد.

انتظار چه چیز هایی رو باید داشته باشیم؟

در موارد انسداد شریان مزانتریک، با توجه به شدت و محل انسداد و همچنین وضعیت عمومی بیمار، بدن ممکن است با چندین وضعیت و واکنش فیزیولوژیکی روبه‌رو شود که از نظر بالینی قابل مشاهده هستند. در ادامه به برخی از این حالت‌ها اشاره می‌کنیم: ایسکمیا (کاهش اکسیژن‌رسانی) به روده‌ها: ایجاد مرگ بافتی (نکروز): عدم دریافت اکسیژن کافی منجر به مرگ سلولی و نکروز بافتی روده می‌شود. اختلال عملکرد دستگاه گوارش: کاهش اکسیژن‌رسانی سبب اختلال در جذب مواد مغذی و عملکرد نرمال روده‌ها می‌شود. واکنش التهابی: افزایش مارکرهای التهابی: ایسکمیا موجب آزادسازی سایتوکین‌ها و افزایش پاسخ التهابی می‌شود. ورم و التهاب موضعی: به علت آسیب بافتی، التهاب و تورم در ناحیه روده قابل مشاهده است. واکنش‌های سیستمیک و شوک ایسکمیک: شوک عروقی: در موارد پیشرفته، کاهش شدید جریان خون می‌تواند باعث شوک شود؛ یعنی افت قابل توجه فشار خون و اختلال عملکرد اندام‌های حیاتی. تاکی‌کاردی و هیپوتانسیون: بدن با افزایش ضربان قلب (تاکی‌کاردی) سعی در جبران کاهش حجم خون و فشار می‌کند. اختلالات متابولیک: اسیدوز متابولیک: کاهش جریان خون به بافت‌ها منجر به تجمع لاکتات و تغییر در تعادل اسیدی-قاعدی بدن می‌شود. اختلالات الکترولیتی: به دلیل اختلال در عملکرد سیستم گوارش و گردش خون، تغییراتی در سطح الکترولیت‌ها (مانند پتاسیم، سدیم) به وجود می‌آید. علائم گوارشی: درد شکمی شدید: ناشی از ایسکمیا و تحریک شدید عصب‌های شکمی. تهوع، استفراغ و اسهال: علائم غیر اختصاصی اما متداول که به دلیل اختلال عملکرد روده‌ها بروز می‌کنند. مدفوع خونی: در صورت آسیب شدید به دیواره روده‌ها، وجود خون در مدفوع ممکن است مشاهده شود. این واکنش‌ها در پاسخ به انسداد شریان مزانتریک به عنوان مکانیسم دفاعی و جبران‌کننده بدن رخ می‌دهند. شدت و ترکیب این حالت‌ها به سرعت تشخیص و درمان بستگی دارد. در نتیجه، در صورت بروز علائم مشکوک، مراجعه فوری به مراکز درمانی تخصصی جهت بررسی و مدیریت وضعیت ضروری است.

روند پیشرفت طبیعی بیماری

روند طبیعی پیشرفت علائم در انسداد شریان مزانتریک معمولاً به چند مرحله تقسیم می‌شود که در هر بیمار ممکن است با سرعت‌های متفاوتی رخ دهد. به طور کلی: مرحله اولیه (فاز ایسکمیک): درد شدید شکمی ناگهانی: در ابتدای انسداد، بیمار معمولا با درد شکمی بسیار شدید مواجه می‌شود که ممکن است به نظر بیاید بیش از آنچه در معاینه فیزیکی قابل تشخیص است (درد «غیرمتناسب با معاینه»). علائم همراه: ممکن است همراه با درد، تهوع، استفراغ و عدم تحمل غذا یا مایعات باشد؛ اگرچه علائم جسمی مانند حساسیت شکمی در این مرحله ممکن است خیلی مشخص نباشند. مرحله پیشرفته (فاز نکروتیک): تشدید درد و ظهور علائم التهابی: اگر انسداد درمان نشود، ایسکمیا ادامه پیدا می‌کند و به مرگ بافتی (نکروز) روده‌ها منجر می‌شود. درد شکمی تشدید می‌یابد و علائم فیزیکی مانند حساسیت شدید، سفتی و حفاظت شکمی به وجود می‌آید. تغییر در الگوهای گوارشی: اسهال یا حتی مدفوع خونی ممکن است به عنوان نشانه‌ای از آسیب عمیق‌تر روده ظاهر شوند. مرحله سیستمیک (فاز شوک و عفونت): نفوذ عفونت و علائم سیستمیک: در صورت ادامه ایسکمیا و نکروز، محتویات روده ممکن است به حفره شکمی نشت کرده و باعث التهاب سراسری (سپس) شوند. علائم شوک: کاهش فشار خون، افزایش ضربان قلب، تعریق، و کاهش سطح هوشیاری از جمله علائم شوک عروقی و عفونتی هستند که نشان‌دهنده وخامت وضعیت بیمار می‌باشند. نکات مهم: سرعت پیشرفت: زمان دقیق گذر از یک مرحله به مرحله دیگر به شدت انسداد، نوع آن (آمبولی یا ترومبوزی) و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد. در برخی موارد، این روند می‌تواند در عرض چند ساعت اتفاق بیافتد. اهمیت تشخیص زودهنگام: به دلیل سرعت پیشرفت علائم و احتمال بروز عوارض جدی مانند نکروز روده و شوک، تشخیص و مداخله سریع حیاتی است. به طور خلاصه، در انسداد شریان مزانتریک، در ابتدا ممکن است درد شدید و علائم جزئی گوارشی بروز کند که اگر درمان نشود، به مرور زمان باعث آسیب عمیق‌تر به روده‌ها شده و در نهایت منجر به علائم سیستمیک خطرناک مانند شوک و عفونت گسترده می‌شود. مراجعه فوری به مرکز درمانی در صورت بروز هرگونه علامت مشکوک، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

تغییرات در مکانیزم بدن

فعال‌سازی سیستم عصبی سمپاتیک: کاهش جریان خون موجب تحریک سیستم عصبی سمپاتیک می‌شود که در نتیجه ضربان قلب و فشار خون افزایش می‌یابد تا جریان خون به اندام‌های حیاتی حفظ شود. تغییر به متابولیسم بی‌هوازی: با کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها، سلول‌های روده مجبور به روی آوردن به متابولیسم بی‌هوازی (بدون اکسیژن) می‌شوند. این تغییر منجر به تولید لاکتات و در نهایت بروز اسیدوز متابولیک می‌گردد. واکنش التهابی موضعی و سیستمیک: ایسکمیا باعث آزادسازی مولکول‌های التهابی مانند سایتوکین‌ها و فاکتورهای رشد می‌شود. این واکنش التهابی می‌تواند در محل آسیب، ورم، افزایش نفوذپذیری عروق و التهاب ایجاد کند و در موارد شدید به پاسخ سیستمیک (مانند شوک عفونی) منجر شود. اختلال در عملکرد غشاهای سلولی و افزایش نفوذپذیری عروق: آسیب سلولی ناشی از ایسکمیا موجب اختلال در ساختار غشاهای سلولی می‌شود که منجر به افزایش نفوذپذیری عروق و نشت مایعات به بافت‌های اطراف (ادم) می‌گردد. فعال‌سازی مسیرهای انعقادی: آسیب به سلول‌های عروق و کاهش جریان خون می‌تواند باعث فعال شدن سیستم انعقادی و تشکیل لخته‌های خونی (ترومبوز) در محل آسیب شود. این امر احتمالاً وضعیت را بدتر کرده و می‌تواند به انسدادهای بیشتر منجر شود. اختلال در عملکرد سیستم گوارشی: کاهش اکسیژن‌رسانی به روده‌ها باعث کاهش حرکات روده‌ای و اختلال در جذب مواد مغذی می‌شود. در مراحل پیشرفته‌تر، نکروز (مرگ بافتی) روده‌ها رخ می‌دهد که عملکرد گوارشی را به‌طور جدی مختل می‌کند. افزایش خطر انتقال میکروارگانیسم‌ها: آسیب به غشاءهای مخاطی روده به علت ایسکمیا می‌تواند باعث افزایش نفوذ میکروارگانیسم‌ها از درون روده به خون شود و خطر عفونت و سپسیسم (آلودگی خون) را افزایش دهد.

مشکلاتی که میتواند ایجاد کند

انسداد شریان مزانتریک می‌تواند منجر به ایجاد مجموعه‌ای از مشکلات جدی در بدن شود که هر کدام به نوبه خود عواقب خطرناکی دارند. در ادامه به مهم‌ترین مشکلات ناشی از این وضعیت اشاره می‌کنیم: ایسکمیا (کاهش اکسیژن‌رسانی به روده‌ها): کاهش شدید جریان خون به روده‌ها باعث کمبود اکسیژن و مواد مغذی در سلول‌های روده می‌شود. این وضعیت پایه‌ای برای بروز سایر عوارض است. نکروز (مرگ بافتی روده): اگر ایسکمیا به مدت طولانی ادامه یابد، سلول‌های روده شروع به مرگ می‌کنند (نکروز). نکروز روده می‌تواند به از دست دادن عملکرد طبیعی روده منجر شود و شرایط جبران‌ناپذیری ایجاد کند. سوراخ شدن (پرفوراسیون) روده: نکروز بافتی ممکن است باعث ضعف دیواره روده شده و در نهایت به سوراخ شدن آن (پرفوراسیون) منجر شود. این وضعیت اجازه می‌دهد که محتویات روده به داخل حفره شکمی نشت کنند. پریتونیت: نشت محتویات روده به داخل شکم سبب التهاب شدید پوشش داخلی شکم (پریتون) می‌شود. پریتونیت یک عفونت شدید و تهدیدکننده حیات است که نیاز به درمان فوری دارد. سپسیس (عفونت سیستمیک): ورود باکتری‌ها و سموم از روده آسیب‌دیده به جریان خون می‌تواند باعث بروز سپسیس شود. سپسیس یک واکنش التهابی عمومی است که ممکن است به شوک، نقص عملکرد چند اندام و حتی مرگ منجر شود. شوک عروقی: کاهش شدید جریان خون و ایجاد عفونت‌های شدید می‌تواند باعث افت شدید فشار خون و شوک عروقی شود. شوک عروقی وضعیت اورژانسی است که در صورت عدم درمان فوری، عواقب جدی دارد. اختلالات متابولیک: به دلیل تغییر در متابولیسم سلولی (استفاده از مسیر بی‌هوازی) ممکن است اسید لاکتیک در بدن افزایش یافته و اسیدوز متابولیک ایجاد شود. این تغییرات می‌توانند عملکرد سایر اندام‌ها را نیز تحت تأثیر قرار دهند. تشکیل لخته‌های خونی: آسیب به دیواره عروق و تغییرات در فرآیند انعقاد خون می‌تواند به تشکیل لخته‌های خونی منجر شود که در صورت گسترش، احتمال انسدادهای متعدد در سایر عروق نیز افزایش می‌یابد.