آمبولی ریه

آمبولی ریه (PE) انسداد ناگهانی یک یا چند شریان ریوی توسط لخته خون (اغلب از پاها یا لگن) است. این وضعیت یک اورژانس پزشکی محسوب میشود زیرا جریان خون و اکسیژنرسانی به ریهها را مختل کرده و میتواند به آسیب بافتی، نارسایی قلبی یا مرگ منجر شود. شایعترین علت آن ترومبوز ورید عمقی (DVT) است.

توضیحات

آمبولی ریه یکی از انواع خطرناک بیماری های ریوی است. گاهی درنتیجه ایجاد لخته در سیاهرگ‌های عمقی یا در اثر شکستگی استخوان یا شرایطی مشابه، یک لخته خون یا چربی یا بافت یا حتی هوا وارد رگ‌ می‌شود. این لخته به سمت قلب و سپس به سمت ریه حرکت می‌کند و در سرخرگ‌های ریه جا خوش می‌کند. در اثر این اتفاق جریان خون ورودی به ریه مسدود می‌شود، میزان اکسیژن ریه‌ها پایین آمده و فشار خون در شریان‌های وریدی بالا می‌رود. اگر لخته‌ای در مجاری و رگ‌ها ایجاد شود و همان‌جا بماند، به آن جمع شدن خون در سیاهرگ یا ترومبوز thrombus می‌گویند. ترومبوز سیاهرگ عمقی می‌تواند منجر به آمبولی ریه شود. اما اگر لخته از دیواره رگ جدا شده و به سمت سایر اندام بدن حرکت کند، به آن آمبولوس embolus یا آمبولی گفته می‌شود. نوع نادری از این آمبولی به نام آمبولی ریه در بارداری وجود دارد. در این نوع آمبولی معمولاً در طول زایمان یا بلافاصله پس از تولد نوزاد روی می‌دهد. به این صورت که قسمتی از مایع آمنیوتیک اطراف جنین وارد جریان خون مادر شده و به سمت ریه‌ها حرکت می‌کند. در درمان آمبولی ریه، سرعت حرف اول را می‌زند. چراکه هرگونه تعلل در درمان، باعث آسیب به قلب یا ریه شده و حتی موجب مرگ ‌شود. با شناخت علائم آمبولی ریه و مراجعه زودهنگام به متخصص ریه می‌توان از عوارض جدی این بیمار جلوگیری کرد. علل و مکانیسم تشکیل منشأ لخته: ۹۵% لختهها از وریدهای عمقی ساق پا یا لگن (DVT) جدا شده و به ریه میرسند. عوامل خطر: بیحرکتی طولانی (پس از جراحی، پروازهای طولانی). اختلالات انعقادی (فاکتور V لیدن، کمبود پروتئین C یا S). سرطان، بارداری، مصرف قرصهای ضدبارداری. چاقی، سیگار، نارسایی قلبی. انواع آمبولی بر اساس شدت نوع ویژگیها حاد کوچک انسداد شاخههای فرعی؛ علائم خفیف حاد بزرگ انسداد شریان ریوی اصلی؛ شوک، ایست قلبی مزمن انسداد تدریجی؛ منجر به فشارخون ریوی

انتظار چه چیز هایی رو باید داشته باشیم؟

تنگی نفس ناگهانی (۸۵% موارد) درد قفسه سینه (شبیه حمله قلبی؛ هنگام دم عمیق بدتر میشود) سرفه خشک یا همراه با خلط خونی (۴۰% موارد) تپش قلب و ضربان سریع (سیستمیک یا ریوی) غش کردن (در موارد شدید به دلیل افت فشار خون) علائم هشداردهنده فوریت پزشکی کبودی لبها یا نوک انگشتان (سیانوز) تعریق سرد، گیجی فشار خون پایین (<90/60 mmHg)

روند پیشرفت طبیعی بیماری

مرحله اول (دقایق تا ساعت اول): تنگی نفس ناگهانی، درد جناغ - اغلب با فعالیت تشدید میشود. مرحله حاد (۲۴-۴۸ ساعت پس از انسداد): افزایش ضربان قلب، افت اکسیژن خون، سرفه خونی. مرحله پیشرفته (بدون درمان): نارسایی بطن راست قلب شوک کاردیوژنیک ایست قلبی

تغییرات در مکانیزم بدن

انسداد شریان ریوی: افزایش فشار در سرخرگهای ریوی → افزایش بار کاری بطن راست قلب. اختلال در تبادل گازی: کاهش اکسیژنرسانی → هیپوکسمی (سطح O₂ خون < ۹۰%). واکنش التهابی: ترشح سیتوکینها باعث انقباض عروق ریوی بیشتر میشود. مرگ بافت ریه (انفارکتوس): در ۱۰% موارد به دلیل قطع جریان خون رخ میدهد.

مشکلاتی که میتواند ایجاد کند

عوارض کوتاه مدت نارسایی حاد تنفسی: نیاز به ونتیلاسیون مکانیکی آریتمی قلبی (فیبریلاسیون بطنی) شوک کاردیوژنیک: مرگومیر تا ۵۰% عوارض بلندمدت فشارخون ریوی مزمن: به دلیل باقیمانده لخته یا آسیب عروقی (۳-۴% موارد). نارسایی قلبی راست: تورم پاها، آسیت. سندرم پس از آمبولی: تنگی نفس مزمن، خستگی. هزینههای تشخیص و درمان (تقریبی در ایران - ۱۴۰۳) خدمت هزینه سیتی آنژیوگرافی ریه (CTPA) ۴-۸ میلیون تومان اسکن ونتیلاسیون/پرفیوژن ۲-۴ میلیون تومان آنتیکوآگولانتها (۶ ماه) ۳-۶ میلیون تومان (وارفارین/ریواروکسابان) ترومبولیتیک تراپی (tPA) ۲۰-۵۰ میلیون تومان (دارو + بستری ICU) امبولکتومی جراحی ۱۰۰-۲۰۰ میلیون تومان فیلتر IVC (جلوگیری از آمبولی مجدد) ۳۰-۶۰ میلیون تومان

علائم

مشکل ریه

علائم بیماری‌های ریوی نشانه‌هایی هستند که اختلال در سیستم تنفسی را هشدار می‌دهند. این علائم می‌توانند ناشی از مشکلات حاد (مانند پنومونی یا آمبولی ریه) یا مزمن (مانند COPD یا فیبروز ریوی) باشند. تشخیص به‌موقع این نشانه‌ها برای جلوگیری از عوارض تهدیدکننده حیات ضروری است.